Wróć do poprzedniej strony

zkw_1246_000.jpg
zkw_1246_p_002.jpg
zkw_1246_003.jpg
zkw_1246_p_003.jpg
Dodaj do ulubionych
Podstawowe informacje

Stolik gerydon z porcelanowym blatem

Carlin, Martin (ca 1730-1785) stolik (ebenista), Dodin, Charles Nicolas (1734-1803) blat (malarz)
ZKW/1246
Miejsce powstania/znalezienia
Paryż (Francja) stolik (miejsce powstania), Sevres (Francja) blat (miejsce powstania)
Datowanie
ok. 1777
Technika
stolarka, odlew cyzelowany, złocenie płatkowe
Tworzywo
dąb, mahoń, porcelana plakiety malowane barwnie i monochromatycznie en grisaille, mosiądz złocony
Rodzaj
stolik
Rozwiń
Dział
Meble
Właściciel
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum
Wymiary
85 x 81 (śr. ) cm
Bibliografia
Zamek Królewski w Warszawie. Przewodnik ilustrowany, red. praca zbiorowa, Warszawa 2012, il. s. 19
Słowa kluczowe
Opis tekstowy

Stolik gerydon z porcelanowym blatem

Carlin, Martin (ca 1730-1785) stolik (ebenista), Dodin, Charles Nicolas (1734-1803) blat (malarz)
ZKW/1246
Stolik-gerydon z okrągłym uchylnym blatem wyłożonym plakietami z sewrskiej porcelany, na trzonie rozwidlonym w trójnóg. Nogi esowato wygięte, profilowane, zakończone wolutowo, wsparte na rolkach przykrytych mosiężnymi talerzykami. Trzon i nogi z aplikacjami z brązu z ornamentem akantu, winorośli, rozet i profilowanych listew. Blat okolony ażurową galeryjką z brązu złoconego. Siedem malowanych, porcelanowych plakiet ujętych listwami z brązu z ornamentem akantowym, przedstawia sceny ilustrujące przygody Telemacha (wg książki François de Salignac de Mothe-Fénelona ,,Les aventures de Telemaque", 1699). Plakieta środkowa, wielobarwna: Telemach opowiada swoje przygody nimfie Kalipso (kopia obrazu pędzla Jeana Raoux z 1722); plakiety boczne, monochromatyczne: 1. Telemach i Mentor spotykają Kalipso; 2. Telemach pocieszany przez Termosirisa; 3. Ucieczka z wyspy Kalipso; 4. Telemach pod opieką Minerwy zwycięża Hippiasza; 5. Telemach schodzi do podziemi w poszukiwaniu ojca; 6. Telemach dziękuje Minerwie za opiekę. Mebel sygnowany na spodzie sześciobocznej płytki trzonu: M.CARLIN i monogramem wiązanym ,,JME" (znak kontrolny cechu). Środkowa plakieta blatu sygnowana: Dodin 1777. Autorami mebla są wybitni paryscy twórcy: Martin Carlin - ebenista pochodzenia niemieckiego, mistrz od 1766 – zm. 1789, specjalizujący się w wykonywaniu luksusowych mebli dla najzamożniejszej klienteli, zdobionych plakietami z porcelany sewrskiej lub płycinami z laki, oraz Charles-Nicolas Dodin – malarz na porcelanie i pozłotnik, współpracujący z manufakturą w Sevres w latach 1754-1803. Złocone brązy wykonał zapewne cyzeler i pozłotnik S. Prevost, z którym Carlin przez wiele lat współpracował. Stolik pochodzi ze zbiorów Zamku Królewskiego, ze spuścizny po królu Stanisławie Auguście. Był prezentem hr. d’Artois, brata króla Francji Ludwika XVI, dla generałowej Elżbiety Grabowskiej, morganatycznej żony Stanisława Augusta. Czas wykonania gerydonu można zamknąć w latach: 1777 (wykonanie sygnowanej przez Dodina środkowej plakiety) i grudniem 1780 (nabycie mebla za 6000 liwrów przez hrabiego d’Artois). Stolik trafił do Warszawy przed 7.V.1782, gdyż pod tą datą mebel został odnotowany w królewskiej willi Biały Dom, w Łazienkach Królewskich. Dokument zawiera także opis porcelanowych plakiet (AGAD, Zb. Popielów 231, k. 305). Rok później, inwentarz Białego Domu potwierdza eksponowanie mebla w ,,Gabinecie Pana Plerscha" (Gabinet ośmioboczny, Altana). Ok. 1786 stolik przeniesiony został do nowo ukończonego Gabinetu Konferencyjnego w Zamku Warszawskim, gdzie odnotowano go w inwentarzach z 1793 i 1795 r. Po upadku powstania kościuszkowskiego i zajęciu przez Rosjan Warszawy, Stanisław August zdecydował się przemieścić najcenniejsze mobilia z Zamku do prywatnej rezydencji w Łazienkach. We wrześniu 1795 stolik jest już w Gabinecie przy Sali Kompanii (Gabinet Portretowy) w Pałacu na Wyspie. W 1796 mebel wymienia się w ,,inwentarzu 8 skrzyń" jako obiekt przygotowany do wywiezienia do Grodna. Ostatecznie w Łazienkach pozostaje. Prezentowany głównie w Gabinecie Portretowym, chociaż ok. 1866 ujęty jest na zdjęciu w Gabinecie Pracy Króla, na pierwszym piętrze pałacu (MNW, Arch. Ikon., inw. 36113). W latach 1915-1922 wywieziony z Łazienek do Moskwy. Rewindykowany do Łazienek, skąd ok. 1925 ponownie przeniesiony do Zamku, do Gabinetu Konferencyjnego. W czasie niemieckiej okupacji przeniesiony do Muzeum Narodowego w Warszawie, gdzie pozostawał do 30.V.1984, kiedy to został ponownie przekazany Zamkowi i 22 sierpnia tego roku uroczyście powrócił do Gabinetu Konferencyjnego. Mebel należy do unikalnych, jednostkowych dzieł. Podejmowano już próby zinterpretowania kompozycji blatu i powiązania przedstawionych na nim scen z wystrojem wnętrza. A. Rottermund (1981) powiązał treści zawarte w scenach malarskich stolika z programem ideowym Gabinetu Konferencyjnego (Gabinetu Monarchów). Dydaktyczna powieść o przygodach Telemacha, zawierająca wiele charakterystycznych dla Oświecenia, często utopijnych haseł dotyczących władzy i zasad rządzenia, miała pozwolić królowi zaprezentować własną wizję zarządzania państwem i roli w nim idealnego władcy. Taka interpretacja jest możliwa, ale trzeba pamiętać, że pierwotnie stolik był eksponowany przez kilka lat w Białym Domu, w także ośmiobocznym wnętrzu, które dekoracją ścienną miało przypominać wyspę Wenus – Cyterę. Nie można więc wykluczyć, że z bardzo popularnych w literaturze i sztuce dziejów podróży Telemacha wykorzystywano, w zależności od okoliczności, różne wątki jego losów. B. Grątkowska-Ratyńska (2009) w kompozycji plakiet na blacie dostrzegła prekursorski, nowy typ dekoracji, który nazwała ,,ikonograficznym zapisem wspomnień": główny bohater narracji przedstawiony jest na centralnej, barwnej plakiecie, w czasie teraźniejszym; jego opowieść dotycząca wcześniejszych wspomnień, ujęta ma być na zewnętrznych plakietach, malowanych en grisaille. Monochromatyczny kolor kompozycji ma symbolizować zacieranie się w pamięci minionych wydarzeń. Wiele wątpliwości rozstrzygnęłaby wiedza, kto był inspiratorem i zleceniodawcą wykonania i zestawienia płyt z Telemachem. Dopełniający się, kolisty układ płyt wyklucza praktycznie inne ich zastosowanie niż blat stolika, z wyjątkiem może plakiety środkowej, która mogła być wmontowana samodzielnie w inny mebel. Oznacza to, że komplet plakiet nie mógł być zwykłą ofertą manufaktury, tylko konkretnym zamówieniem. Znany jest jeszcze jeden, identyczny formą blat stolika z porcelanowymi płytami o tematyce związanej z dziejami Achillesa (Madryt, Patrimonio Nacional, nr inw. 10010088). Tam również środkowa, barwna plakieta jest sygnowana Dodin 1777, a sam mebel był zakupiony w grudniu 1780 przez hr. de Vergennes do Madrytu, dla ks. Asturii - Marii Luizy Parmeńskiej. Zbieżność dat wykonania środkowych plakiet, podobny układ i średnica całych kompozycji, pozwalają na przypuszczenie, że być może pierwotnie oba stoliki miały stanowić komplet, uzupełniającą się parę. Nie wiadomo czy zleceniodawcą obu stolików był jakiś jeden, utytułowany i zamożny klient (każdy ze stolików kosztował 6000 liwrów). Mógł być nim też marchand-mercier Simon-Philippe Poirer, który pośredniczył w zamówieniach luksusowych mebli dla bogatej klienteli, współpracując z manufakturą w Sevres i ebenistą Carlinem. Ostatecznie, oba meble zostały zakupione dokładnie w tym samym czasie lecz przez różne osoby i trafiły do różnych, odległych od siebie zbiorów europejskich.
Czytaj więcej
Wystawy

Stolik gerydon z porcelanowym blatem

Carlin, Martin (ca 1730-1785) stolik (ebenista), Dodin, Charles Nicolas (1734-1803) blat (malarz)
ZKW/1246
Chefs-d'oeuvre des porcelaines des collections royales. Charles-Nicolas Dodin (1, Musée national des château de Versailles et de Trianon, Musee national des chateau de Versailles et de Trianon, 14.V.2012-9.IX.2012
Orzeł i Trzy Korony, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Zamek Królewski w Warszawie, 8.IV.2002-7.VII.2002
Semper Polonia. Sztuka w Polsce od Oświecenia do Romantyzmu., Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Musee des Beaux - Arts w Dijon, 26.XI.2004-28.II.2005
Słowa kluczowe: