Wróć do poprzedniej strony

zkw_1250_001.jpg
zkw_1250_002.jpg
zkw_1250_004.jpg
zkw_1250_005.jpg
zkw_1250_006.jpg
Dodaj do ulubionych
Podstawowe informacje

Łańcuch Orderu Orła Białego

Jacobson, Joachim Friedrich I (fl. ca 1750-1776) (jubiler)
ZKW/1250
Miejsce powstania/znalezienia
Warszawa (Polska) ? (miejsce powstania)
Datowanie
1764
Technika
złocenie, kucie
Tworzywo
złoto, emalia różnobarwna
Rodzaj
łańcuch Orderu
Rozwiń
Dział
Metale
Właściciel
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum
Wymiary
93,5 x 2,8 cm
Słowa kluczowe
Opis tekstowy

Łańcuch Orderu Orła Białego

Jacobson, Joachim Friedrich I (fl. ca 1750-1776) (jubiler)
ZKW/1250
Pierwszy z dwóch łańcuchów Orderu Orła Białego fundowanych przez Stanisława Augusta, pierwotnie złożony z 22 ogniw, obecnie z 24, z wizerunkami orła (12 ogniw), Panny Marii i anagramem maryjnym (po 6); niegdyś z wysadzanym brylantami krzyżem . Zamówiony na koronację jako insygnium Wielkiego Mistrza. Ordo coronandi wymienia go wśród "pontyfikaliów dla Najjaśniejszego Pana" spoczywających na konsolach w Pokoju Audiencjonalnym Zamku przed koronacją; wraz z innymi elementami stroju został nałożony na siebie przez elekta "z pomocą podkomorzego koronnego" w trakcie ceremonialnego ubierania. Po przybyciu do katedry w czasie rozdziewania przed namaszczeniem znów spoczął na tacy, a po namaszczeniu i włożeniu płaszcza, król ponownie zawiesił go na szyi. Monarcha miał go na sobie w trakcie przypasywania miecza, koronacji i zasadzania na tronie, a później także gdy w stroju tzw. hiszpańskim podążał do Zamku. Niewątpliwie nosił go na szyi jako nowy Wielki Mistrz w czasie ceremonii pasowania trzech pierwszych uhonorowanych przez siebie kawalerów: Adama Czartoryskiego, Michała Poniatowskiego i posła rosyjskiego Mikołaja Repnina. Wykonany przez złotnika i jubilera warszawskiego, późniejszego stałego dostawcę królewskiego, Joachima Friedricha Jacobsona. Ten, działający poza cechem, wzięty artysta, starszy zboru ewangelicko-augsburskiego, pracował z sukcesem na zamówienie najważniejszych polskich rodów arystokratycznych i zgromadził znaczny majątek, w tym dwie kamienice w podwarszawskiej jurydyce Leszno. Dla Stanisława Augusta pracowali także jego dwaj synowie: noszący te same imiona Joachim Friedrich II i uszlachcony w Projekt łańcucha oparty został na łańcuchu Augusta III wyobrażonym np. na medalu Bene Merentibus, jednak ogniwa z cyfrą poprzedniego monarchy zastąpiono anagramem maryjnym. Można przypuszczać, że autorem projektu mógł być Effraim Schröger, projektant konsol na pontyfikalia i pierwszych pieczęci królewskich, a zapewne także tronu królewskiego i, być może, miecza ceremonialnego. Łańcuch uwidoczniony został na portrecie koronacyjnym Stanisława Augusta pędzla Krzysztofa Wernera oraz przygotowawczych rysunkach do tego portretu ukazujących detale stroju i mebli sprawionych na koronację. Skromną tę realizację zastąpił Stanisław August łańcuchem brylantowym, widocznym na piersi króla na portrecie koronacyjnym Marcella Bacciarelliego powstałym w latach 1769-1771. Wykonawcą łańcucha brylantowego znów był Joachim Friedrich Jacobson I. W zbiorczym rachunku za przedmioty dostarczane przez jubilera od 1765 r. pod datą 10 sierpnia 1766 figuruje łańcuch orderowy zdobiony brylantami, za który Jacobson zażądał 2377 dukatów. W dniu 26 lutego 1790 r. na sesji Sejmu Wielkiego król, pragnąc zachęcić posłów do uchwalenia podatków na wojsko i dać dowód osobistej hojności ofiarował na potrzeby kraju własne "ozdoby i klejnoty, do pół miliona wynoszące". Z listy wydanych klejnotów wyłączono jednak łańcuch emaliowany, być może także ze względu na niewielką wartość sprzedażną. Łańcuch, niezbędny do ceremonii pasowania nowych kawalerów Orderu król zabrał ze sobą do Grodna, a później, po abdykacji, do Petersburga, gdzie w Pałacu Marmurowym Stanisław August przebywał do śmierci w 1798 r. Wywieziony przez monarchę do Grodna, potem Petersburga, po jego śmierci w 1798 r. na polecenie Pawła I w marcu 1799 r. odesłany do Orużejnej Pałaty. Zwrócony na mocy ustaleń traktatu ryskiego, powrócił do Zamku 13. IV 1922 r. (Archiwum Zamku Królewskiego w Warszawie, Inwentarze i rachunki 32, s.504); do wybuchu II wojny światowej wystawiany był w Sali Tronowej Zamku Królewskiego, lecz także, stanowiąc insygnium Orderu Orła Białego, był noszony przez Wielkiego Mistrza. Ewakuowany wraz z kancelarią prezydenta do Rumunii, następnie do Francji, zapewne do Paryża i Aubisson, a później do Kanady (w Halifax - 12 lipca 1940 r.), pozostawał w sejfie bankowym w Ottawie od 2 marca 1945 r., powrócił do Polski 2 lutego 1959 r.; w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie do 14 VI 1984 r., potem w Zamku Królewskim.
Czytaj więcej
Wystawy

Łańcuch Orderu Orła Białego

Jacobson, Joachim Friedrich I (fl. ca 1750-1776) (jubiler)
ZKW/1250
Semper Polonia. Sztuka w Polsce od Oświecenia do Romantyzmu., Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Musee des Beaux - Arts w Dijon, 26.XI.2004-28.II.2005
Za Ojczyznę i Naród - wystawa insygniów Orderu Orła białego, Narodowe Centrum Kultury, Kordegarda pałacu Potockich, Krakowskie Przedmieście, 11-13.XI.2011
Słowa kluczowe: