Zespół sześciu kandelabrów athéniennes, umieszczony w Sali Wielkiej po jej ukończeniu w 1781 r., według wcześniejszych projektów Victora Louisa przebudowy Zamku z lat 1765-66, zachowanych w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, stanąć miał w Gabinecie Portretowym.
W pomieszczeniu zaprojektowanym z niezwykłą starannością przez tego znakomitego francuskiego architekta, niepoślednią rolę kompozycyjną odgrywały dwa narożnie usytuowane kominki i piękny stół z polerowanej stali ozdobiony złoconymi brązami. Dwie pary kandelabrów stojące na blatach kominków miały się odbijać w wąskich taflach lustrzanych osadzonych z obu stron środkowej, szerszej tafli tak, by stanowiły dla nich rodzaj odblaśnic.
Dwa pozostałe kandelabry planowano postawić przy ścianie okiennej na kolumnach z marmuru bleu-turquin flankującymi stół. By pomóc Caffieriemu wymodelować kandelabr odpowiedni w proporcjach, dobrze korespondujący z taflami lustrzanymi i listwami boazerii, Louis kazał sporządzić drewniany model tego fragmentu sali. Kandelabry zostały wymodelowane, odlane, wycyzelowane i pozłocone przed 2 września 1768 roku jak dowodzi ich opis w tak datowanym dokumencie rewizji sądowej, sporządzonym w pracowni Caffieriego: Sześć antycznych trójnogów z brązu cyzelowanego i pozłoconego w ogniu, wycenione ze względu na rysunek, ozdoby, formę i ciężar na 24 000 (liwrów).
Zasadniczym elementem kandelabra jest antyczny trójnóg, stanowiący podstawę dla wazki kadzielniczej. Trzy nogi kandelabra, zakończone lwimi łapami, ozdobione ciężkimi girlandami różanymi, w górnej partii zwijają się w potężne, skierowane do wewnątrz ślimacznice, na tych zaś osadzone są cztery rogi obfitości stanowiące jego ramiona. Z każdego rogu sterczy tulejka na świecę, w otoczeniu różnorodnych owoców. Podstawę stanowi ciężka płyta o gładkich płaszczyznach bocznych. Taki duży, nieozdobny gładki element, oddziaływujący tylko płaszczyzną polerowanego złota, często był znaczącym estetycznie fragmentem kompozycji wczesnych brązów w stylu “a la grec".
Kandelabry Caffieriégo znakomicie odlane i dobrze cyzelowane, noszą sygnatury mistrza: fait par Caffieri, a nawet bardziej szczegółowe opisy z adresem handlowym: Caffiery rue Princesse faubourg St. Germain a Paris, oraz daty - od 1766 do 1768. Tak staranne sygnowanie to rzadkość w przypadku brązów dekoracyjnych, z których nawet najlepsze często pozostają anonimowe.
Z figurującego w dokumencie opisu wykonanych przy kandelabrach prac dodatkowych, wycenionych na 600 liwrów, które Caffieri udokumentował rachunkami bądź oświadczył, że wykonał na polecenie zamawiającego, możemy wnosić, iż kandelabry w kształcie dziś nam znanym przeszły w stosunku do pierwotnej koncepcji znaczącą przemianę.
Urzędnicy, których zadaniem było spisanie i oszacowanie wszelkich wykonanych prac, odnotowali: posrebrzenie sześciu konsol, dwóch kadzielnic i dwóch wsporników pod kadzielnice, zdjęcie srebra, ponowne cyzelowanie i przygotowanie do pozłocenia konsol, podobne do poprzednich prace przy dwóch wspornikach i guzach konsol, powtórne wytoczenie dwóch kadzielnic. Z zapisu tego wynika, że pierwotna koncepcja Louisa zakładała pokrycie srebrem dużych partii kandelabrów.
Jak można sądzić, miało to nawiązywać do naturalnej kolorystyki stali, z której wykonany został stół konsolowy do Pokoju Portretowego. Według projektu na nim spocząć miały dwa kandelabry, zaś w jego bezpośredniej bliskości dwa postumenty z kolejną parą kandelabrów. Z szaro-srebrną kolorystyką stali stołu i srebrzonych partii kandelabrow korespondować miał kolor kamienia blatu i postumentów oraz obudowy kominków – szarawy marmur bleu turquin. Stalowa konstrukcja stołu ozdobiona została brązami złoconymi, co dało efekt przeplatania się srebra i złota. Ten sam efekt zapewne pragnął osiągnąć Louis różnicując za pomocą złotej i srebrnej powłoki poszczególne partie kandelabra. Jednak dzieło w tej, złoto-srebrnej tonacji nie uzyskało akceptacji króla i pomimo już poniesionych kosztów zdecydowano o pozłoceniu całej powierzchni kandelabrów. Otrzymały więc formę znaną nam dziś.
…
Czytaj więcej