Wróć do poprzedniej strony

Dodaj do ulubionych
Podstawowe informacje

naczynie szklane

ZKW.A.28
Miejsce powstania/znalezienia
Pałac Pod Blachą, dziedziniec główny, strefa XV (miejsce znalezienia)
Datowanie
1. poł. XIV w.
Technika
dmuchanie, emaliowanie
Tworzywo
szkło
Rodzaj
naczynie
Rozwiń
Dział
Dział Badań Archeologicznych
Właściciel
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum
Wymiary
0,1 cm (gr.)
Analogie
Czersk, British Museum, Ratyzbona, Gaiselberg/Austria
Bibliografia
Mroczek Rafał, Późnośredniowieczne zabytki ruchome z badań na dziedzińcu głównym pałacu Pod Blachą, "Kronika Zamkowa", Warszawa 2007, s. 63 ,77, tab 10 nr 71
Opis tekstowy

naczynie szklane

ZKW.A.28
Fragment naczynia zdobionego emalią obustronnie, od wewnątrz – barwy czerwonej, a od zewnątrz – cienkimi liniami białymi i żółtymi. Linie te stanowią kontur motywu zdobniczego, który niezmiernie trudno zrekonstruować na podstawie tak małych fragmentów pochodzących – jak się wydaje – z jednego naczynia. Wskazuje na to barwa emalii, charakterystyczny cienki biały kontur rysunku zewnętrznego i grubość ścianek naczynia. Wątpliwości powinno rozstrzygnąć przeprowadzenie analizy laboratoryjnej masy szklanej. Był to zapewne pucharek z bezbarwnego szkła zdobiony kolorową emalią. Tak rzadko spotykane naczynie szklane, wyjątkowe na terenie Mazowsza i Polski, niewątpliwie pochodziło z importu i mogło należeć do zastawy zamożnego przedstawiciela dworu książęcego, być może nawet samego księcia. Najbliższą analogią do naszego zabytku jest fragment naczynia szklanego, znalezionego na terenie rezydencji książęcej w Czersku, w warstwie datowanej na koniec XIII lub początek XIV wieku. Po analizie spektralnej masy szklanej stwierdzono, że zabytek należy do szkieł sodowo-wapniowo-krzemowych z dodatkiem manganu, magnezu i potasu. Zabytek z Czerska został określony przez badaczki jako fragment naczynia należącego do grupy wysokiej jakości szkieł syro-frankońskich – charakterystycznych naczyń produkowanych przez arabskich rzemieślników-szklarzy według gustów i na potrzeby odbiorców europejskich. Szklarze arabscy stosując antyczne receptury, wytwarzali znakomite wyroby szklane – cienkościenne pucharki o wysokości 10-19 centymetrów, węższe u podstawy, z rozszerzającym się ku górze wylewem w kształcie kielicha kwiatu. Specyficzną cechą tych naczyń jest występujący na brzuścu szeroki pas z ornamentem wykonanym różnokolorową emalią. Dominują motywy liści, herbów miast lub rodzin feudalnych, wyobrażenia fantastycznych zwierząt – lwów, lampartów, gryfów, niekiedy występują sceny oraz inskrypcje religijne. Autor publikacji prezentującej podobny pucharek znajdujący się w British Museum przypuszcza, że zabytek pochodzi z warsztatu weneckiego i datuje go na początek XIV wieku. Rzeczywiście coraz więcej przemawia za produkcją takich naczyń na podweneckiej wyspie Murano. Autorzy najnowszych opracowań zwracają uwagę, że choć zabytki te są rzadkie, to występują wśród znalezisk archeologicznych na dużym obszarze. Wytłumaczeniem tak szerokiego ich rozprzestrzenienia byłyby bogate kontakty handlowe tego miasta, między innymi ze związkiem Hanzy. Istotną rolę w rozprzestrzenianiu szkła weneckiego mogła mieć ekspansja zakonu krzyżackiego i jego konwentów np. w Akkce, Wenecji, czy w Malborku. Najprawdopodobniej naczynia te służyły do picia wina. Jak wskazują heraldyczne motywy zdobnicze, ich elitarnymi odbiorcami mogli być przedstawiciele bogatego rycerstwa zachodnioeuropejskiego, biorącego udział w wyprawach krzyżowych, bądź pątnicy udający się do Ziemi Świętej – na tych drugich mogą wskazywać inskrypcje i sceny religijne umieszczane na niektórych pucharkach. Nieliczne fragmenty pochodzą z badań archeologicznych prowadzonych w różnych częściach Europy, a nawet na Kaukazie i w Afryce. Najbliższe Polsce znaleziska to egzemplarze z Ratyzbony w Bawarii oraz z Gaiselbergu w Dolnej Austrii. Nie wiemy, jak te naczynia trafiły na dwór książąt mazowieckich. Czy świadczą o udziale miejscowego rycerstwa w wyprawach krzyżowych, czy może są związane z pielgrzymkami do Ziemi Świętej jakiegoś przedstawiciela dworu książęcego, bądź z kontaktami polityczno dyplomatycznymi Mazowsza z zakonem krzyżackim?
Czytaj więcej
Wystawy

naczynie szklane

ZKW.A.28