Komisję Edukacji Narodowej powołano z inicjatywy króla Stanisława Augusta uchwałą sejmu rozbiorowego z 14 października 1773 r. Komisja była pierwszą – nie tylko w Rzeczypospolitej, ale i w Europie – państwową instytucją oświatową. Podstawą jej finansowania stały się dobra pozostałe po kasacie zakonu jezuitów. Początkowo w skład KEN wchodziło czterech senatorów i czterech posłów. Komisarze nie pobierali wynagrodzenia. Przed nowo powstałym urzędem postawiono zadanie przygotowania jednolitego systemu szkolnictwa. Fundamentem reformy miał być nowy układ i porządek nauk. Eksperci opracowali trzystopniowy system kształcenia. Na poziomie podstawowym funkcjonowały szkoły parafialne, na średnim – wojewódzkie, a na wyższym – uniwersytety w Krakowie i Wilnie. Wprowadzono przedmioty przyrodnicze, fizykę, rozszerzoną matematykę, historię powszechną i narodową, geografię, elementy nauk rolniczych i medycznych, wychowanie moralne i fizyczne. Jednoznacznie wskazano konieczność kształcenia rolników oraz dziewcząt ze stanów mieszczańskiego i włościańskiego. Ograniczono naukę łaciny na rzecz języka polskiego. Powstała pierwsza narodowa gramatyka. Niestety niektórych dalekosiężnych projektów nie udało się zrealizować. Komisja napotykała też opór ze strony konserwatywnej szlachty, jednak działała bez większych przeszkód do 1793 r. Szereg przyczyn destabilizujących państwowość w ostatnich latach istnienia Rzeczypospolitej wpłynął negatywnie na działalność urzędu. Konfederacja targowicka ograniczyła kompetencje Komisji, podzieliła ją na koronną i litewską, ale instytucji nie zlikwidowała. Ostatnie posiedzenie KEN odbyło się 14 kwietnia 1794 r., miesiąc po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej. [Magdalena Ślusarska]