Kapitol jest jednym z siedmiu wzgórz, na których został założony Rzym. W starożytności było to miejsce kultu Jowisza i innych bóstw. Wzgórze jako jedyne oparło się atakowi Galów w 390 r. p.n.e., przez co zostało uznane za symbol trwałości i niezniszczalności. W późniejszych wiekach wraz z przybywaniem kolejnych budowli charakter wzgórza ulegał zmianie. W średniowieczu na Kapitolu wzniesione zostały: widoczny po lewej stronie obrazu kościół i wiodące do niego monumentalne schody. W XVI w. Michał Anioł zaprojektował przekształcenie sąsiadującego z kościołem Piazza del Campidoglio i stojących przy nim budynków – siedziby władz miejskich. Według projektu Michała Anioła powstała też tzw. cordonata (rodzaj rampy) łącząca Piazza del Campidoglio z położnym poniżej Piazza Venezia (widoczny w lewym dolnym rogu obrazu). Na szczycie cordonaty ustawiono dwie statuy mitologicznych herosów – Kastora i Polluksa, a na dole dwie rzeźby lwów (pełniące funkcje wodotrysków). Charakterystyczną wieżę, górującą nad środkowym z pałaców (Palazzo dei Conservatori), dobudowano pod koniec XVI w.
Prezentowany tu obraz namalowany został przez wenecjanina Bernarda Bellotta, który był siostrzeńcem i uczniem sławnego Giovanniego Antonia Canala (1697–1768). Po opuszczenia Drezna Bellotto przyjechał do Warszawy, gdzie otrzymał od Stanisława Augusta zlecenie namalowania serii współczesnych widoków Rzymu. W latach 1768–1769 malarz wykonał 15 wedut, a wśród nich Widok Kapitolu...
Andrzej Rottermund ustalił, że płótna te powstały na podstawie cyklu rycin Vedute di Roma… Giovanniego Battisty Piranesiego (1720–1778), włoskiego rytownika i architekta, który w swoich pracach przedstawiał spektakularne widoki Rzymu, starożytnego, jak i współczesnego. Stanisław August posiadał w swojej kolekcji dzieła Giovanniego Battisty oraz jego syna Francesca, który pełnił także funkcję królewskiego agenta artystycznego. Należy dodać, że choć Widok Kapitolu… jest dość wierną kopią ryciny Piranesiego, różni się jednak od pierwowzoru takimi detalami, jak: liczba i skala postaci (na obrazie są większe), układ chmur czy widok prania rozwieszonego między schodami a cordonatą (na grafice nieobecne).
Z kolei tam, gdzie na rycinie jest rumowisko (w prawym dolnym rogu), malarz ukazał skałę, na której umieścił legendę do poszczególnych zabytków Kapitolu: Capitoli […] / 1. Gradu[…] de Ecclesia Arae Caeli / 2. Palaccii Senatoris Romae / 3. Musea Statuarii Antico / 4. Palaccii de Conservatori / 5. Statua equestris Marco Aureli / 6. Statua Colosale Castori et Poll[…]is / 7. Troph[…] Mari[…] / 8. Collona Mill[a]ria Aurea / […] / […] / […]1768. Niestety, napis ten jest dziś częściowo nieczytelny, podobnie jak numery umieszczone na budynkach i rzeźbach, które odnoszą do opisu.
Po namalowaniu obraz został wraz z pozostałymi widokami Rzymu zawieszony w Przedpokoju Senatorskim (obecnie Sala Canaletta) w Zamku Królewskim w Warszawie. W miarę jak ewoluowała koncepcja artystyczna wystroju sali, weduty Wiecznego Miasta były sukcesywnie zastępowane widokami współczesnej Warszawy.
Po śmierci króla jego spadkobiercy sprzedali Widok Kapitolu… oraz inne obrazy z serii mediolańskiemu antykwariuszowi Antoniowi Fussiemu, który wywiózł je do Rosji. Tam Widok Kapitolu… pozostał do I wojny światowej. O niegdysiejszej przynależności dzieła do kolekcji Stanisława Augusta świadczy dziś czerwony numer 450, namalowany w prawym dolnym rogu płótna, tuż nad białym numerem 469 (numer niezidentyfikowanej kolekcji).
Z uwagi na to, że obrazy Bellotta są oferowane do sprzedaży bardzo rzadko, zakup Widoku Kapitolu… do zbiorów Zamku jest wydarzeniem ważnym i wyjątkowym, tym bardziej że obraz powrócił do miejsca swego powstania i przeznaczenia.

[Alicja Jakubowska]