Zegar pochodzi z kolekcji Tadeusza Wierzejskiego z Warszawy, ofiarowany w 1974 r. do zbiorów odbudowywanego wówczas Zamku Królewskiego; do 1984 r. przechowywany w Muzeum Narodowym w Warszawie, później w Zamku.
Zegar kaflowy, z dwiema wskazówkami, datownikiem i wskaźnikiem faz księżyca, w obudowie sześciobocznej na sześciu ażurowych nóżkach. Mechanizm płytowy, z naciągiem sprężynowym, bijący godziny i kwadranse, z repetirem i budzikiem; mechanizm chodu z bębnem wyrównawczym i łańcuszkiem Galla (niezachowanym), wychwytem cylindrycznym (zapewne późniejszym), regulatorem balansowym; wyposażony w dwa dzwonki ze stopu brązu i srebra, ażurowy, złocony kok na dolnej płycie mechanizmu, ozdobne młoteczki.
Obudowa sześcioboczna, ujęta w wydatne gzymsy z odlewanego, złoconego brązu dekorowane rocaille’ami, kogucimi grzebieniami i motywami kwiatowymi. W ściankach bocznych przeszklone owalne otwory ujęte w obramienia z rocaille’ów i kogucich grzebieni; krawędzie ozdobione figurkami herm (brak dwóch figurek). Puszkę wspiera sześć ażurowych nóżek złożonych z kobiecych masek, wolut i kogucich grzebieni. Obramienia otworów, figurki herm i nóżki pierwotnie srebrzone, obecnie srebrzenie zachowane w stanie szczątkowym. Obręcz tarczy srebrzona, z rzymskimi cyframi godzin, arabskimi minut, wyposażona w ażurowe wskazówki. Pośrodku - tarczka do nastawiania budzika, poniżej - prostokątne okienko kalendarza, powyżej - wskazania faz księżyca.
Johann Christian Felsz urodził sie w z Glauchau w Saksonii, skąd przywędrował do Gdańska, gdzie 28 albo 29 kwietnia 1772 otrzymał obywatelstwo miejskie z terenu Głównego Miasta. Prawdopodobnie rozpoczął naukę u Georga Abrahama Reyera, bo źródła notują go w warsztacie prowadzonym przez wdowę po tym zegarmistrzu. 3 stycznia 1771 deklaruje wykonanie sztuki mistrzowskiej u Michaela Bernharda Holtzschucha, którą, ocenianą przez Abrahama Kressinga i ślusarza Jacoba Wielanda, kończy w 1772 i uzyskuje tytuł mistrza. Zachowały się pokwitowania z wpłacanych przez niego składek do lady z lat 1772-1774 i 1776-1782. Zmarł po 26 lutego 1803 , bowiem pod tą datą zapisano jego ostatnią wpłatę na fundusz pogrzebowy. W latach 1776-77 pełnił funkcję młodszego asesora, a 27 listopada 1777 wyznaczono go do oceny sztuki mistrzowskiej Andreasa Beyera (wraz ze ślusarzem Jacobem Wielandem).
Prace:
Zegar wieżowy w Bąsaku (Sobieszewo), zniszczony w czasie II wojny światowej; zegar kaflowy z budzikiem (MHMG), zegar kaflowy z budzikiem i repetierem w handlu antykwarycznym (aukcja Pott & Kloetter, Schloss Daetzingen w Grafenau, 7 marca 1987).
(za: Zegary gdańskie, wystawa w MHMG, Gdańsk 2005, pod redakcją Z. Prószyńskiej, E. Barylewskiej-Szymańskiej, D. Kaczora, K. Nawrockiego, S. S. Mieleszkiewicza, W. Szymańskiego; część: Słownik gdańskich zegarmistrzów i gnomików, s. 138)
Literatura:
W. Siedlecka, Polskie zegary, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1974, il. 49 ;
"Decorum życia Sarmatów w XVII i XVIII w.", Warszawa Muzeum Narodowe w Warszawie, 1980, kat.nr 198, il. 75.
Zuzanna Prószyńska, t. II (eseje), "Zegarmistrzostwo XVII-XVIII w." (w:) "Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVII wieku", Gdańsk1997, t. II (eseje), s. 278.
"Zegary gdańskie" , Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, 2005, kat. pod red. Z. Prószyńskiej, E. Barylewskie-Szymańskiej, D. Kaczora, K. Nawrockiego, S. S. Mieleszkiewicza, W. Szymańskiego, s. 271, kat. IV.23.
Wystawy:
"Decorum życia Sarmatów w XVII i XVIII w". Muzeum Narodowe w Warszawie, 1980
Dary i nabytki Zamku Królewskiego w Warszawie. Wybór darów i zakupów z lat 1971 – 1981", Zamek Królewski w Warszawie, 1982 r.
Wystawa "Zegary Fundacji im. Ciechanowieckich i Zamku Królewskiego w Warszawie", Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, 1996.
Wystawa "Zegary gdańskie", Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, 2005
…
Czytaj więcej