Konstytucja 3 Maja 1791 to jeden z najsławniejszych obrazów Matejki i jeden z najsławniejszych obrazów w historii malarstwa polskiego.

"Scena przedstawia zdarzenia, które rozgrywały się 3 maja 1791 podczas sesji w Sali Senatorskiej w Zamku Królewskim i później, podczas przejścia uczestników sesji sejmowej do kolegiaty św. Jana, gdzie powtórzono akt przysięgi. Poprzez zmianę miejsca i symultaniczne ukazanie kolejnych
epizodów Matejko zobrazował "całość faktu", "połączenie epoki i chwili" wedle określeń J. Tarnowskiego. Wprowadzenie postaci niezwiązanych wprost z wydarzeniami dnia uchwalenia Konstytucji (np. chłop, Paweł Brzostowski, Antoni Tyzenhauz, Klemens Hofbauer, Żyd) jest komentarzem malarza do podnoszonych w Konstytucji 3 maja spraw: chłopskiej, mieszczańskiej i żydowskiej. Osoby Tadeusza Kościuszki, księcia Józefa Poniatowskiego, Stanisława Mokronowskiego, Jana Kilińskiego odnoszą się do historycznych następstw Konstytucji, czyli do wojny 1792 i insurekcji 1794" [H. Małachowicz, "Malarstwo do 1900. Katalog zbiorów. Zamek Królewski w Warszawie", Warszawa 2007, nr kat. 212].
Matejko podarował dzieło narodowi w kwietniu 1892. Wedle życzenia artysty obraz miał być eksponowany w salach sejmowych Zamku Królewskiego w Warszawie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Do lat 20 XX w. obraz znajdował się w machy Sejmu Galicyjskiego we Lwowie. Przed 1932 znalazł się w Sukiennicach w Krakowie, a później w gmachu sejmu RP w Warszawie i w Zachęcie (od 1938). W czasie II wojny światowej obraz pozostawał ukryty w Zachęcie. Od 1984 należy do zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie.
Dzieło jest sygnowane po prawej u dołu: "Jan Matejko / rP 1891".