Wyobrażenie Pompejusza stojącego, ubranego w togę, pochodzi z historycznego wyposażenia Zamku Królewskiego w Warszawie. Jest jedną z czterech figur wodzów antycznych umieszczonych w Sali Tronowej.
Rzeźba być może była inspirowana kolosalną statuą przechowywaną w rzymskim Palazzo Spada, w rzeczywistości upamiętniającą najpewniej Domicjana.
Figury z Sali Tronowej, którą wyposażono z inicjatywy króla Stanisława Augusta w latach 1784-1786, miały służyć, analogicznie do zespołów rzeźb w innych salach zamkowych, propagowaniu określonych treści, ściśle wiążących się z funkcją wnętrza. Zamówione u Puccinellego figury mogły być odczytywane jako personifikujące cnoty kardynalne, którymi powinien odznaczać się każdy władca: Scypion symbolizował Wstrzemięźliwość, Hannibal – Męstwo, Pompejusz – Sprawiedliwość, natomiast Juliusz Cezar – Mądrość. Fakt, że Stanisław August zdecydował się na zamówienie podobizn osobistości żyjących w okresie republiki rzymskiej, miał zapewne skłaniać do refleksji nad historią i ustrojem Rzymu, na związki z tradycją którego powoływała się, jak wiadomo, część społeczności szlacheckiej. Nie bez znaczenia dla wyboru bohaterów rzeźb przez króla pozostawał też prawdopodobnie fakt, iż wszyscy wyobrażeni przez Puccinellego starożytni mężowie pojawili się na stronicach Rozmów na Polach Elizejskich Fénelona, lektury niezwykle popularnej w tym okresie. W świetle Rozmów Scypion, Hannibal, Pompejusz i Cezar, postacie, które toczyły ze sobą nie tylko spory na polu bitwy, ale również na arenie politycznej, symbolizują "[...] bezsens agresywnego czynu wojennego, nietrwałość sławy okupionej cudzą krzywdą, nieczyste mechanizmy rządzenia i pychę władców". Była to aż nazbyt oczywista aluzja do uwikłanej w spory wewnętrzne Rzeczypospolitej ostatniej ćwierci XVIII w.
Pracując nad poszczególnymi rzeźbami, Puccinelli zapożyczył stroje wodzów, a także niektóre rozwiązania formalne m.in. ze znanych zabytków antycznych. Chcąc ocenić poziom pracy artysty, stwierdzić należy, że jakkolwiek w wielu partiach figury zdradzają niewystarczającą znajomość anatomii, to np. sposób modelowania draperii przyczynił się do wykreowania interesujących kontrastów światłocieniowych.
Rzeźby do 1939 pozostawały w Sali Tronowej. W 1939-1983 przechowywane były w Muzeum Narodowym w Warszawie; eksponowane m.in. w Starej Pomarańczarni. W 1983 przekazane do odbudowanego Zamku.
Sygn. i dat.: Ang. Puccinelli facebat / Romae 1786 – ryte z tyłu, na podstawie.
Na przedzie podstawy ryty napis: POMPEIVS MAGNVS.
Pompejusz, właśc. Gnaeus Pompeius Magnus (106-48 p.n.e.), wódz i konsul rzymski. Walczył w Hiszpanii, przeciw Seleukidom oraz Mitrydatesowi, królowi Pontu. W 71 p.n.e. stłumił wraz z Krassusem powstanie niewolników. W 60 p.n.e. z Juliuszem Cezarem i Krassusem wszedł do tzw. I triumwiratu. Obawiając się wzrostu potęgi Cezara, wystąpił przeciwko niemu, obejmując naczelne dowództwo armii. Pokonany w bitwie pod Farsalos (48 p.n.e.), uciekł do Egiptu, gdzie został zamordowany.
…
Czytaj więcej